Tết Nguyên Đán không chỉ là một lễ hội lớn mà còn là dịp quan trọng trong văn hóa Việt Nam, nơi mọi người có cơ hội đoàn tụ với gia đình và quay về quê hương, tưởng nhớ về tổ tiên. Đây là khoảnh khắc kết nối giữa năm cũ và năm mới, đồng thời thể hiện sự hòa hợp giữa con người, thiên nhiên và xã hội.
Tết Nguyên Đán mang theo ý nghĩa nhân văn sâu sắc, đánh dấu sự sống sót và khát khao hài hòa giữa con người và môi trường xung quanh. Lễ hội này phản ánh mối liên kết với thiên nhiên trong bối cảnh văn hóa nông nghiệp, cũng như trong khía cạnh cộng đồng với gia tộc và làng xóm. Đồng thời, nó còn thể hiện lòng tin cao cả, thiêng liêng trong cuộc sống tâm linh của người Việt.
“Tết” có nguồn gốc từ chữ “tiết”, và “Nguyên Đán” dịch từ Hán tự, trong đó “nguyên” biểu thị sự khởi đầu và “đán” là buổi sáng sớm. Tết Nguyên Đán thường được diễn ra sau ngày 21 tháng 1 Dương lịch và trước ngày 19 tháng 2 Dương lịch, kéo dài từ cuối năm cũ đến đầu năm mới, tổng cộng khoảng 7 đến 8 ngày cuối năm và 7 ngày đầu năm mới.
Dù có sự ảnh hưởng từ văn hóa Trung Quốc, nhưng do cách tính âm lịch khác nhau, Tết Nguyên Đán của người Việt Nam không trùng với Tết của người Trung Quốc và các nước khác thuộc vùng văn hóa này. Tết Nguyên Đán là dịp để mọi người sum họp, đón chào năm mới, đồng thời thể hiện sự kính trọng và tôn vinh nguồn gốc, truyền thống của đất đai và dòng họ.
Nguồn gốc Tết Nguyên Đán
Câu chuyện về nguồn gốc của Tết Nguyên Đán vẫn đang là đề tài gây tranh cãi. Mặc dù hầu hết thông tin cho rằng lễ hội này có nguồn gốc từ Trung Quốc và được đưa vào Việt Nam trong giai đoạn 1000 năm bắc thuộc, nhưng sự tích về “Bánh chưng bánh dày” lại đề cập đến việc người Việt đã kỷ luật Tết từ thời kỳ trước vua Hùng, tức là trước thời kỳ 1000 năm bắc thuộc.
Dấu vết của Tết ở Việt Nam có thể được theo dõi từ rất xa, trước cả thời kỳ của Tam Hoàng Ngũ Đế. Trong cuốn Kinh Lễ, Khổng Tử đã đề cập đến một ngày lễ hội lớn của người Man, nơi họ nhảy múa, uống rượu và ăn chơi như điên. Sách Giao Chỉ Chí cũng mô tả cảnh bọn người Giao Quận tập trung ở từng phường hội, nhảy múa, hát ca, và tham gia ăn uống chơi bời để chào đón mùa cấy mới.
Vì vậy, có thể kết luận rằng Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ cả Việt Nam và Trung Quốc, với ảnh hưởng và tương tác lẫn nhau qua thời gian. Tết ở hai quốc gia này không chỉ là sự kế thừa văn hóa mà còn là sự phản ánh của đặc trưng và giá trị riêng biệt của mỗi nền văn hóa.
Ý nghĩa sâu sắc của ngày Tết Nguyên Đán đối với người Việt Nam
Tết Nguyên Đán không chỉ là một lễ hội đơn thuần, mà còn là biểu tượng của sự kết nối giữa con người, thiên nhiên và thần linh. Từ góc độ mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, Tết không chỉ là dịp để đón nhận sự thay đổi của thời tiết và chu kỳ vận hành của vũ trụ thông qua sự chuyển đổi của các mùa, mà còn là cơ hội để bày tỏ lòng biết ơn đối với các thần linh liên quan đến mùa màng, như thần Đất, thần Mưa, thần Sấm, thần Nước, thần Mặt trời.
Theo tín ngưỡng dân gian, Tết là thời điểm để tưởng nhớ và cảm ơn các thần linh, đồng thời tri ân những loài vật, cây cỏ đã giúp đỡ người nông dân trong suốt quá trình nuôi sống, sản xuất. Các nghệ nhân và những người làm nghề khác nhau, dù ở bất cứ nơi đâu, đều mong muốn trở về gia đình, sum họp dưới mái ấm trong 3 ngày Tết. Đây không chỉ là việc trở về quê hương mà còn là cuộc hành hương về với nguồn gốc, nơi chôn rau cắt rốn.
Tết đánh dấu ngày đoàn tụ, mở rộng mối quan hệ gia đình và xã hội. Quan niệm này không chỉ giới hạn trong khía cạnh gia đình, mà còn mở rộng đến các mối quan hệ khác như tình cảm giữa thầy trò, bệnh nhân với thầy thuốc, ông mai bà mối, bè bạn cố tri. Tết cũng là dịp để đoàn viên mừng tuổi cho trẻ nhỏ và lớn tuổi, tạo ra không khí lạc quan và hy vọng cho mọi người.
Bàn thờ gia tiên trong những ngày Tết trở thành nơi thể hiện lòng tôn kính và tưởng nhớ đối với tổ tiên, người thân đã khuất. Cuộc sống trong những ngày này được tập trung vào việc làm mới mọi thứ, từ vật dụng trong nhà đến tinh thần và tình cảm gia đình. Mọi người tận hưởng không khí thiêng liêng và giao hòa với vũ trụ, đồng thời chuẩn bị tâm hồn cho một năm mới đầy niềm vui và thành công.
Tết không chỉ là dịp để đánh giá và tạ ơn mọi điều tốt lành đã đến trong năm cũ, mà còn là thời kỳ để tạo ra sự mới mẻ và tích cực cho năm mới. Mỗi người, từ người lớn đến trẻ con, đều mang theo lòng biết ơn và lạc quan để chào đón một năm mới tràn đầy may mắn và hạnh phúc.
